Tranh cổ động, cũng như mọi hình thức tuyên truyền khác, là công cụ được tạo ra để tác động đến suy nghĩ và cảm xúc của con người, hướng họ đến một ý tưởng hay lập trường cụ thể. Có thể khi nghe đến từ propaganda, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến chiến tranh, phát xít hay Chiến tranh Lạnh. Nhưng thực tế, tuyên truyền tồn tại dưới rất nhiều hình thức khác nhau và không phải lúc nào cũng mang ý nghĩa tiêu cực.
Vậy propaganda là gì?
Propaganda, hiểu đơn giản, là một hình thức truyền thông nhằm gây ảnh hưởng đến công chúng. Theo định nghĩa của Merriam-Webster, propaganda là “việc lan truyền ý tưởng, thông tin hoặc tin đồn nhằm ủng hộ hoặc làm tổn hại đến một tổ chức, một lý tưởng hay một cá nhân”.
Nếu nhìn rộng ra, quảng cáo hay quan hệ công chúng trong đời sống hiện đại cũng có thể xem là propaganda. Mỗi ngày, chúng ta tiếp xúc với vô số quảng cáo: trên TV, mạng xã hội, biển bảng ngoài đường… Tất cả đều đang cố thuyết phục ta tin vào một điều gì đó, thường là một sản phẩm đáng mua, một lối sống đáng theo. Điều này không có nghĩa chúng luôn lừa dối, mà đơn giản là chúng đang tác động đến lựa chọn của bạn.
Và tranh cổ động thực sự là gì?
Tương tự như vậy, tranh cổ động từng được các chính phủ sử dụng rộng rãi, đặc biệt là trong thời chiến, nhằm truyền tải một thông điệp, cảm xúc hay lập trường cụ thể đến công chúng. Hình ảnh và khẩu hiệu trong tranh cổ động thường được thiết kế để đánh trực tiếp vào cảm xúc như: khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần trách nhiệm, sự đoàn kết, hoặc trong một số trường hợp là nỗi sợ và sự căm phẫn.
Ở mặt tích cực, tranh cổ động có thể khiến con người tin vào một lý tưởng lớn lao và sẵn sàng hành động vì cộng đồng. Nhưng ở mặt tiêu cực, nó cũng có thể bị lạm dụng để kích động thù hằn và chia rẽ. Trong suốt lịch sử, rất nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ đã sử dụng tranh cổ động để kêu gọi tinh thần dân tộc và thống nhất xã hội trước những biến động lớn như chiến tranh.
Từ thế kỷ 19, tranh cổ động đã xuất hiện với cả mục đích tốt lẫn xấu. Những ví dụ nổi tiếng có thể kể đến như poster tuyển quân của Mỹ trong Thế chiến I với câu nói “I Want You for U.S. Army”, tranh tuyên truyền của Liên Xô tôn vinh hình ảnh người lính anh hùng, poster của Đức Quốc xã xây dựng hình mẫu “con người lý tưởng”, hay các tranh cổ động tại Việt Nam, Trung Quốc nhằm kêu gọi đoàn kết và gìn giữ giá trị xã hội.
Ngôn ngữ hình ảnh trong tranh cổ động
Giống như nhiều hình thức tuyên truyền khác, tranh cổ động gần như luôn kết hợp giữa chữ và hình ảnh. Nhưng một poster hiệu quả thường không cần nói quá nhiều – chính hình ảnh mới là phần quan trọng nhất. Bên cạnh đó, các biểu tượng cũng được sử dụng rất nhiều vì chúng dễ chạm đến cảm xúc người xem, gợi lên những liên tưởng quen thuộc và mạnh mẽ.
Ngày nay, tranh cổ động không chỉ là công cụ tuyên truyền, mà còn là một phần di sản văn hoá thị giác. Nhìn lại những poster này, ta không chỉ thấy được thẩm mỹ của từng thời kỳ, mà còn hiểu rõ hơn con người đã nghĩ gì, tin vào điều gì và đấu tranh cho điều gì trong những giai đoạn lịch sử khác nhau.
Đăng kí E-mail để cập nhật và không bỏ lỡ các thông tin mới nhất từ chúng tôi.
